مقدمه
ا افزایش فعالیتهای صنعتی و گسترش فناوری و افزایش کـاربرد ماشینآلات، روند بروز حوادث در محیطهای صنعتی نیز فزونی یافته است. درسیستمهای سنتی، پس از وقوع حوادث و بروز خسارات جبران ناپذیر، اقدام به بررسی علل حوادث میگردید و نقایص یک سیستم یا فرآیند تعیین میشد، اما امروزه به دلیل وجود انواع مختلف روشهای شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک، قبل از وقـــوع حوادث میتوان نقاط حادثه خیز و بحرانی را مشخص کرد و نسبت به پیشگیری از وقوع حوادث و کنترل آنها اقدام نمود. شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک روشی سازمان یافته و نظاممند برای رتبه بندی و اولویت ریسکها و تصمیمگیری در راستای کاهش ریسک به میزان قابل قبول است. کلیه عملیات و فعالیتهای تولیدی و صنعتی نیازمند الزاماتی است که قصور از هر کدام میتواند به بروز پیامدهای ناخواستهای در قالب جراحات به پرسنل و مشتریان داخلی و خارجی، صدمه به فرآیندها و محصولات تولیدی، خدمات ارائه شده، صدمات زیست محیطی، خدشه به اعتبار و آبروی سازمان، و سایر دارائیهای با اهمیت بیانجامد. در حال حاضر با توجه به رشد صنعت، تکنولوژی و پیچیدگی خطرات و به منظور جلوگیری و کاهش عواقب جانی و مالی ناشی از وقوع حوادث، مدیریت و کنترل ریسکها و همچنین آموزش مفاهیم شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک، شناخت روشها، تکنیکها و استفاده از آنها در ایجاد سیستم ایمنی واحدهای تولیدی و صنعتی، امری ضروری میباشد. در این راستا و در اجرای آیین نامه بکار گیری مسئولین ایمنی در کارگاه های سطح کشور و بر اساس شیوه نامه ابلاغ شده توسط معاون محترم روابط کار، به منظور ایجاد وحدت رویه و ساماندهی نظام آموزشی مسئولین ایمنی کارگاه ها، مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار، اقدام به تهیه جزوه حاضر تحت عنوان »شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک ویژه مسئولین ایمنی کارگاه ها« نموده است تا اصول و مفاهیم مربوط به شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک در دسترس شرکت کنندگان و مدرسان دوره های مربوطه قرار گیرد و بصورت هماهنگ در سراسر کشور با سرفصل و محتوای یکسان به مدت 61 ساعت تدریس گردد.
فاهیم ، تعاریف و اصطلاحات با توجه به تعاریف متعدد در مراجع مختلف و به منظور ایجاد وحدت رویه و برداشت یکسان از مطالب مندرج در این جزوه آموزشی، سعی شده است تعاریف و اصطلاحات بکار رفته مبتنی بر جدیدترین استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشـت حرفه ای (45001 ISO )باشد. خطر (Hazard): منبع با پتانسیل ایجاد جراحت و بیماری. مخاطره(Danger ): قرار گرفتن در معرض یک خطر. رویداد (Incident): واقعه مرتبط با کار که در آن جراحت ، بیماری یا مرگ اتفاق افتاده یا می توانست رخ بدهد. حادثه ( Accident): رویدادی است که منجر به جراحت ، بیماری یا مرگ شود. شبه حادثه (miss-Near): رویدادی است که در آن جراحت ، بیماری یا مرگ رخ ندهد، اما پتانسیل آن را داشته باشد. جراحت (Injury )و بیماری (health Ill ): اثر نامطلوب بر وضعیت فیزیکـی (Physical )، ذهنـی (Mental )و شناختی (Cognitive )یک فرد. ریسک (Risk ): اثر عدم قطعیت. ریسک ایمنی و بهداشت حرفه ای (S&OH Risk): ترکیب احتمال وقوع یک رویداد خطرنـا مـرتبط بـا کـار یـا مواجهه و شدت جراحت یا بیماری، که می تواند از رویداد یا مواجهه ناشی شود. شناسایی خطر (Identification Hazar): فرآیند شناسایی وجود یک خطر و تعیین مشخصات آن آنالیز ریسک (Analysis Risk ): فرآیند تعیین پارامترهای احتمال و شدت ریسک و تخمین ریسک. ارزشیابی ریسک (Evaluation Risk ): فرآیند ارزشیابی ریسک ناشی از خطرات ، بـا توجـه بـه کفایـت هـر گونـه کنترل های موجود و تصمیم گیری در خصوص اینکه آیا ریسک قابل قبول می باشد یا خیر ؟ ارزیابی ریسک (Assessment Risk): فرآیندی است شامل شناسایی خطر، آنالیز ریسک و ارزشیابی ریسک. ریسک قابل قبول ( Risk Acceptable(: ریسکی که به سطحی کاهش یافته باشد که با توجه به مقررات قـانونی و خط مشی ایمنی و بهداشت حرفه ای برای سازمان قابل تحمل باشد. ایمنی (Safety): میزان یا درجه دور بودن از خطرات و یا در امان بودن از ریسک غیرقابل قبول یک خطر.
